غفلت از ارائه مفهوم واژه توسعه منجر به طی مسیرهای گمراه کننده شده است

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، با اشاره به اینکه غفلت از ارائه مفهوم واژه مهمی مانند توسعه منجر به طی مسیرهای گمراه کننده شده است، گفت: توسعه فرایندی اخلاقی و تربیتی است که طی آن ارزش های افراد جامعه با ارزش های توسعه و انسان توسعه یافته سازگار می گردد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید چمران اهواز، دکتر مرتضی افقه در کرسی ترویجی"مفهوم توسعه متناسب با ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دینی ایران" که در دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی برگزار شد، اظهار کرد: توسعه فرایندی نرم افزاری است که منجر به تغییر ارزش ها و نگرش های انسان می شود و به دلیل اخلاقی و تربیتی بودن آن، فرایندی زمان بر است. بنابراین زمان نیل به توسعه را می توان کوتاه کرد اما نمی توان آن را حذف نمود.

وی با اشاره به اینکه تعریف مفاهیم معمولا هدف و ابزار نیل به هدف را مشخص می کنند، بیان کرد: در واقع تعریف هر مفهوم، نقشه راه یا برنامه عملیاتی دستیابی به هدف را ترسیم می کند. به عنوان مثال اگر توسعه را معادل رشد اقتصادی تعریف کنیم که به معنی "افزایش کمی تولید سرانه ملی است"، تخصیص منابع در همان سمت و سو صورت خواهد گرفت. یا اگر توسعه را به "فرایندی که به توزیع عادلانه درآمد منجر شود، تعریف کنیم" باز هم تخصیص منابع از طریق بودجه در همان راستا صورت خواهد گرفت.

عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز، ادامه داد: همچنین اگر هدف گذاری کنیم که می خواهیم از "صادرات تک محصولی نفت، کشور را برهانیم، آنگاه برنامه های توسعه ای کشور در مسیر صدور کالاهائی غیر از نفت حرکت خواهند کرد اما مانند آنچه اکنون در کشور رخ داده، صادرات حدود 40 تا 50 میلیارد دلاری غیرنفتی همچنان به صورت خام و نیمه خام صورت می پذیرد که باز هم اقتصاد کشور را از آسیب پذیری نجات نداده است.

افقه، تصریح کرد: از زمان جداشدن مطالعات توسعه در کشورهای در حال توسعه به عنوان موضوعی مستقل از اقتصاد کلاسیک، تعریف این واژه تغییرات تکاملی زیادی داشته است. در واقع توسعه اقتصادی از تعریفی صرفاً کمی و اقتصادی مبنی بر "افزایش سالانه درآمد سرانه" به تعریفی در برگیرنده ی شاخص های اجتماعی و فرهنگی تکامل یافت، به طوری که در آخرین تعریفی که امروز در ادبیات توسعه به نقل از "مایکل تودارو" به کار می رود بیان می شود که"توسعه واقعیتی فیزیکی و ذهنی است که در آن جامعه از طریق مجموعه ای از فرایندهای اجتماعی، اقتصادی، و نهادی به ابزاری برای تأمین یک زندگی بهتر دست می یابد".

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: جدای از اینکه زندگی بهتر در برگیرنده ی چه ویژگی هایی باشد، هدف اساسی همه ی جوامع از توسعه نیل به به اهدافی از جمله افزایش دسترسی به کالاها و خدمات اساسی لازم برای بقاء و گسترش و توزیع فراگیر آنها است.

افقه، افزود: افزایش سطح زندگی، علاوه بر درآمد بیشتر، شامل تأمین فرصت شغلی بیشتر، آموزش کمی و کیفی بهترو توجه بیشتر به فرهنگ و ارزش های انسانی و در مجموع تمام مواردی است که نه تنها به رفاه مادی بیشتر منجر می شود بلکه تقویت اعتماد به نفس جامعه در سطح فردی و ملی را در پی خواهد داشت.

وی، اظهار کرد: هدف دوم افزایش هر چه بیشتر دامنه ی انتخابهای اقتصادی و اجتماعی برای همه ی افراد و کل جامعه از طریق آزادسازی آنها از بندگی و وابستگی، نه تنها به سایر افراد یا کشورها، بلکه از جهل و مصیبت و فلاکت بشری است.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، بیان کرد: همچنین "آنتونی تیرل وال" در آخرین اثر خود، ضمن مرور تعاریف گولت و آمارتیا سن، مفهوم توسعه را اینگونه خلاصه کرده است که "می توانیم بگوئیم که توسعه وقتی اتفاق می افتد که در روند تأمین نیازهای اساسی بهبود یابد و رشد اقتصادی منجر به اعتماد به نفس بیشتر کشور و افراد آن بشود، و تأمین نیازهای مادی موجب افزایش برخورداری ها، توانمندی ها و آزادی های مردم شود. این واقعیت که بسیاری از این عناصر توسعه قابل اندازه گیری نیستند از اهمیت آنها نمی کاهد: توسعه یافته بودن همان اندازه که شرایطی فیزیکی است که صرفاً با شاخص های اقتصادی قابل سنجش اند، وضعیتی ذهنی نیز هست [که شاخص هایش ممکن است قابل اندازه گیری نیستند".

افقه خاطرنشان کرد: توسعه زمانی اتفاق می افتد که انسان از موجودی تسلیم طبیعت و محیط پیرامون خود بودن، به موجودی مسلط بر آنها تبدیل می شود و منشأ توسعه از بیرون (غیر) انسان به درون انسان منتقل گردد.

وی افزود: توسعه زمانی اتفاق می افتد که منشأ تولید از فعالیت جسمی به فعالیت فکری و ابداع تبدیل می شود و تولیدات و صادرات از محصول طبیعت بودن به محصول فکر و ابداع و اندیشه ی انسان بودن تبدیل شود. 

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، تصریح کرد: در نهایت می توان گفت که توسعه، فرایندی است که انسان توسعه نیافته را به انسان توسعه یافته تبدیل کند؛ در آن زمان انسان توسعه یافته قادر است با نیروی عقل و اندیشه، از منابع محدود موجود، محصول بیشتری تولید کند و این یعنی افزایش بهره وری.

گفتنی است این نشست با حضور اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشجویان این دانشگاه، برگزار شد.