رودخانه‌های استان توانایی عبور ایمن سیلاب را از دست‌داده‌اند

رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز، گفت: مورفولوژی رودخانه‌های استان به دلایلی ازجمله دست‌کاری بشر، تغییر اقلیم، خشک‌سالی‌های پی‌درپی و ... شکل جدیدی یافته و خود را با شرایط جدید تطبیق داده است به همین دلیل رودخانه‌های کرخه و کارون توانایی عبور ایمن سیلاب را به‌شدت ازدست‌داده‌اند.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید چمران اهواز، دکتر مهدی قمشی در چهل و نهمین نشست کافه کتاب این هفته دانشگاه که ظهر روز گذشته 15 اردیبهشت‌ماه با موضوع "مدیریت بحران سیل" در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه برگزار شد، بیان کرد: وضعیت پایین‌دست سدهای استان در سیل‌های اخیر از اهمیت بسیاری برخوردار است و تغییراتی را در این حوزه‌ها شاهد هستیم که به‌واسطه وجود سدها، خشک‌سالی‌های متمادی 12 سال گذشته و پدیده تغییر اقلیم رخ‌داده است .

وی، اظهار کرد: مورفولوژی رودخانه‌های استان خود را با شرایط جدید تطبیق داده است و به همین دلیل است که رودخانه کرخه توانایی عبور ایمن سیلاب را به‌شدت ازدست‌داده و از دبی ایمن هزار مترمکعب یا 900  مترمکعب در ثانیه‌ای که قبلاً از خود عبورمی داد الآن به 400 مترمکعب در ثانیه رسیده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، افزود: در رودخانه کارون نیز وضعیت به همین شکل است و دبی ایمن عبوری این رودخانه در مقطع اهواز در سیلاب‌های گذشته از چهار هزار و 500 مترمکعب در ثانیه به سه هزار مترمکعب رسیده است.

قمشی، ادامه داد: سیلاب رخ‌داده در رودخانه کارون ازنظر هیدرولوژیکی غیرمعمول نیست و هر 10 تا 15 سال چنین سیلابی‌هایی را در مقطع اهواز تجربه کرده‌ایم.

وی، تصریح کرد: اما در مقطع رودخانه کرخه اتفاق نادری رخ‌داده است و سیلاب رخ‌داده برابر با هر هزار یا دو هزار سال یک‌بار است که آن را نیز می‌توان آثاری از تغییر اقلیم در نظر گرفت و چون به‌تازگی وارد این تغییر اقلیم شده‌ایم به رفتارهای آن آشنایی نداریم.

رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز، خاطرنشان کرد: با دوره هیدرولوژی جدیدی در رودخانه‌ها مواجه هستیم که پایش و تحلیل مجدد سیستم رودخانه‌های استان و غرب کشور را ضروری کرده است. اگر قرار است شیوه بارش‌های امسال در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد باید رفتار هیدرولوژیکی رودخانه‌های غرب کشور را بررسی کنیم و بر این اساس رودخانه‌ها، سیلاب برها و سدها را ترمیم شود.

قمشی در خصوص ساخت دایک، ایجاد تأسیسات نفتی و جاده‌های متعدد در تالاب هورالعظیم، اذعان کرد: به نفع نفت نتوانستیم هورالعظیم را به‌طور کامل آبگیری کنیم و فرصت طلایی تغذیه کانون‌های ریز گرد به‌وسیله سیلاب را از دست دادیم. اگرچه نفت در یک‌ماهه اخیر ممانعتی از آبگیری هور نکرده اما به دلیل محدود بودن ظرفیت عبور سیلاب و برای کاهش آسیب به تأسیسات نفتی، سیلاب به سمت بخش عراقی این تالاب هدایت‌شده است.

وی بار دیگر بر لزوم افزایش ارتفاع تأسیسات نفتی در تالاب هورالعظیم تأکید کرد و گفت: درصورتی‌که ارتفاع تأسیسات نفت بیشتر بود و با ساخت دایک و جاده‌ها، تالاب را تکه‌تکه نکرده بودیم، فرصت آبگیری کامل هورالعظیم و کانون‌های ریز گرد را داشتیم.

رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه احیای سیلاب برهای طبیعی کارون را مهم‌ترین راه مدیریت سیل در اهواز دانست و گفت: نهر بحره و نهر مالح به‌عنوان سیلاب برهای کارون، هم‌اکنون از بین رفته‌اند و در آن‌ها دخل و تصرف‌شده، درحالی‌که می‌توانستیم با احیای این انهار، سیلاب را به کانون‌های ریز گرد در شرق اهواز منتقل کنیم.

قمشی، اظهار کرد: اقدامات دیگر مهندسی رودخانه ازجمله افزایش شیب هیدرولیکی و برداشتن پیچ‌وخم‌های رودخانه نیز ازجمله راهکارهای مؤثر برای کنترل سیلاب در مقطع شهری اهواز است.

وی در پاسخ به سؤالی درباره لایروبی رودخانه کارون در مقطع اهواز، بیان کرد: این کار برای کنترل سیلاب بی‌تأثیر است؛ لایروبی به چند منظور انجام می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها در دنیا برای ناوبری و کشتیرانی است، همچنین در مصب رودخانه‌ها و نقاطی که به دریا، تالاب یا رودخانه دیگری متصل می‌شوند مؤثر است، بنابراین در مصب کرخه به هورالعظیم و محل تلاقی رودخانه دز به کارون بزرگ، نیاز جدی به لایروبی وجود دارد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، عنوان کرد: برای لایروبی هر مترمکعب از رودخانه 400 هزار ریال هزینه می‌شود، به‌این‌ترتیب برای پایین آوردن 2 متر از کف رودخانه 30 هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

قمشی در پایان خاطرنشان کرد: به‌عنوان دانشکده علوم آب از همان روزهای نخستین فروردین، کمیته سیلاب را تشکیل داده و برای همفکری و همکاری با مسئولان استانی اعلام آمادگی کردیم و همکاری و همفکری لازم را با مسئولان دانشگاه داشته‌ایم.

گفتنی است رخداد سیل از ابتدای امسال تاکنون موجب بروز خسارات بسیاری به استان خوزستان شده است که ازجمله آن می‌توان به آب‌گرفتگی برخی روستا، تخریب زیرساخت‌های شهری و راه‌های استان و... اشاره کرد.

از ابتدای بروز سیل در خوزستان دانشگاه شهید چمران اهواز با تشکیل ستاد مدیریت بحران علاوه بر کمک‌رسانی به سیل‌زدگان در قالب گروه‌های دانشجویی و هیئت‌علمی و حضور در مناطق سیل‌زده با تشکیل کارگروه‌هایی در دانشکده‌های مختلف در راستای کمک و همفکری با مسئولان اقداماتی را انجام داده‌اند.