پرویز شیشه بر

 عسلک یا سفیدبالک پنبه Bemisia tabaci Gennadius یک آفت کلیدی برای کشاورزی جهان می¬باشد. زنبور پارازیتوئید Eretmocerus mundus Mercet به عنوان یکی از دشمنان طبیعی فعال این آفت در نقاط مختلف جهان و همچنین در خوزستان فعالیت دارد. در این مطالعه درصد پارازیتیسم، طول دوره¬های رشدی پیش از بلوغ زنبور E. mundus، درصد بقا و نسبت جنسی روی پوره¬های سنین اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم سفیدبالک پنبه در دمای1±25 درجه سلسیوس بررسی گردید. همچنین طول عمر و میزان تخمگذاری نتاج زنبورهای حاصل از پرورش روی سنین مختلف پورگی سفیدبالک پنبه محاسبه گردید. نتایج نشان داد بیشترین درصد پارازیتیسم زنبور روی پوره سن سوم سفیدبالک با 87/0±91/60 درصد، کوتاه¬ترین دوره رشدی پیش از بلوغ زنبور های نر و ماده به ترتیب با 226/0±115/13 و 188/0±00/14 روز روی سن سوم پورگی، بیشترین درصد بقای پیش از بلوغ با 59/6±43/88 درصد و بیشترین تغذیه زنبور نیز روی پوره سن سوم پورگی Bemisia tabaciمشاهده گردید. همچنین ارزیابی خصوصیات زیستی نتاج حاصل از پرورش زنبورهای روی سنین مختلف پورگی سفیدبالک نشان داد بیشترین طول عمر بالغین مربوط به زنبورهای بالغ نر و ماده پرورش یافته روی سن سوم پورگی با مقادیر به ترتیب 73/0±62/6 و 59/0±31/8 روز بود. همچنین بیشترین میزان تخم¬گذاری کل و تخم¬گذاری روزانه مربوط به نتاج زنبورهای پرورش یافته روی سن سوم پورگی با مقادیر به ترتیب 04/10±50/165 و 75/1±04/20روز بود. جدول زندگی دو جنسی سن- مرحله رشدی نشان داد بیشترین نرخ ذاتی افزایش جمعیت (2530/0 روز-1) ، نرخ خالص تولیدمثل (45/40 نتاج)، نرخ متناهی افزایش جمعیت (287/1 روز-1) و کمترین طول یک نسل (00/16روز) متعلق به زنبورهای بالغ پرورش یافته روی سن سوم پورگی سفیدبالک پنبه بود. موارد نادری از سوپر پارازیتیسم توسط زنبور E. mundus مشاهده گردید. براساس نتایج مطالعه حاضر سن سوم پورگی سفیدبالک پنبه مناسب ترین سن پورگی جهت رشد و تولیدمثل زنبور E. mundus بود.

 سفیدبالک پنبه Bemisia tabaci Gennadius یکی از مهمترین آفات گیاهان زراعی، جالیزی و زینتی در همه نقاط جهان و از جمله ایران می باشد. کاربرد بی رویه سموم علیه این آفت منجر به بروز مقاومت به سموم در این حشره شده است لذا روش کنترل بیولوژیکی و استفاده از پارازیتوئیدها مورد توجه قرار گرفته است. در این مطالعه خصوصیات زیستی، واکنش تابعی و واکنش عددی زنبور پارازتیوئیدEretmocerus mundus Mercet روی پوره های سن سوم سفید بالک پنبه روی دو گیاه خیار و گوجه فرنگی در شرایط آزمایشگاهی 1±25 درجه سلسیوس، 5±65 درصد رطوبت نسبی و دوره روشنایی : تاریکی 10:14 ساعت مورد بررسی قرار گرفت. میانگین طول دوره رشد پیش از بلوغ E.mundus روی خیار و گوجه فرنگی برای حشرات نر به تربیت 27/14 و 19/15 روز و برای حشرات ماده 99/14 و 24/15 روز بود. میانگین درصد مرگ و میر پیش از بلوغ روی خیار و گوجه فرنگی به ترتیب 94/28% و 37% درصد و میانگین نسبت جنسی ( درصد ماده ) 62% و 65% درصد بود. میانگین طول عمر حشرات نر و ماده روی خیار به ترتیب 2/4 و 5/8 و گوجه فرنگی به ترتیب 3/4 و 8/7 روز بود. میانگین کل باروری (تعداد پوره های پارازیته شده) E. mundus روی دو گیاه مذکور به ترتیب 6/145و 5/137 عدد محاسبه شد. نرخ ذاتی رشد جمعیت به ترتیب 24/0 و 25/0 (ماده/ ماده/ روز) بود. واکنش تابعی زنبور E.mundus روی تراکم‌ های 5، 10، 20، 40، 60، 100 پوره سن سوم B.tabaci روی خیار و گوجه فرنگی از نوع دوم هولینگ بود. مقادیر نرخ جستجو‌گری و زمان دستیابی زنبور روی خیار به ترتیب 1059/0 و 4476/0 و روی گوجه فرنگی به ترتیب 1148/0 و 4629/0 ساعت بود. واکنش عددی E.mundus روی تراکم‌های فوق الذکر نشان داد که با افزایش تراکم پوره‌های B.tabaci تعداد کل نتاج زنبور روی هر دو میزبان گیاهی افزایش یافت.

شپشک آردآلود پنبه Phenacoccussolenopsis Tinsley (Hemiptera: pseudococcidae) یکی از آفات مهم گیاهان خانواده Malvaceae است که اخیرا روی ختمی¬چینی در استان خوزستان خسارت شدیدی ایجاد نموده است. میانگین طول دوره رشد پیش از بلوغ شپشک ماده در سه دمای 25، 30 و 35 درجه سلسیوس (رطوبت نسبی 5±65 و طول دوره روشنایی: تاریکی 14:10) به¬ترتیب 02/19، 6/16 و54/13روز بود. میانگین میزان مرگ و میر پیش از بلوغ در سه دمای مذکور بهترتیب 94/26، 72/32 و 12/39 درصد بود. در سه دمای فوق میانگین طول عمر شپشک ماده به ترتیب 94/41، 8/33 و 6/26 روز، میانگین تعداد پوره روزانه 9/13، 06/12 و 12/15 عدد، میانگین تعداد پوره کل 68/389، 23/318 و 45/214 عدد، میانگین نسبت جنسی 71، 70 و 89 درصد و نرخ ذاتی رشد 157/0، 181/0 و 207/0 تعیین شد. بهترین دما برای تولید مثل شپشک 35 درجه سلسیوس بود. هم¬چنین زیست شناسی کفشدوزک Nephusarcuatus Kapur روی این شپشک در سه دمای 25، 30 و 35 درجه سلسیوس مطالعه گردید. میانگین طول دوره رشد پیش از بلوغ و هم¬جنین میانگین میزان مرگ و میر پیش از بلوغ کفشدوزک با تغذیه از شپشک آردآلود پنبه در سه دمای فوق به ترتیب 75/28، 85/18 و 68/14روز و 33/36، 41/33 و 33/49 درصد بود. در سه دمای مذکور میانگین طول عمر کفشدوزک ماده ، میانگین تعداد تخم روزانه، میانگین تعداد تخم کل و نرخ ذاتی رشد کفشدوزک به ترتیب 76/84، 3/99 و 46/61 روز،79/7، 71/6 و 72/3 عدد تخم، 5/384، 3/585 و 00/126 عدد تخم،09923/0، 13519/0و 15064/0 بود. بهترین دما برای رشد و تولید مثل این کفشدوزک 35 درجه سلسیوس بود. واکنش تابعی کفشدوزک ماده N. arcuatus روی پوره سن اول و سن سوم پورگی شپشک از نوع سوم هولینگ بود و واکنش تابعی روی پوره سن دوم و شپشک ماده از نوع دوم هولینگ بود. در کل نتیجه گیری می¬شود که این کفشدوزک پتانسیل کافی برای کنترل شپشک آردآلود پنبه را دارد و می-تواند در یک پرژه کنترل بیولوژیکی مورد استفاده قرار گیرد.

سفیدبالک یاس (Aleuroclava jasmini ( Takahashi یکی از آفات مهم مرکبات در خوزستان محسوب می¬شود. این آفت خسارت جبران ناپذیری را در سال‌های اخیر به باغات مرکبات کشور وارد ساخته است. اهداف این مطالعه بررسی خصوصیات زیستی و جدول زندگی سفید بالک یاس روی گونه های مختلف مرکبات، روی ارقام مختلف پرتقال و در دماهای مختلف بود. نتایج نشان داد که میانگین طول دوره رشد پیش از بلوغ سفیدبالک یاس ماده بر روی نارنگی، پرتقال، گریپ فروت و لیمو به ترتیب برابر با 27/99، 31/38، 23/66 و 22/98 روز بود. این سفیدبالک بر روی نارنج تنها تا پوره سن یک زنده ماند. میانگین میزان مرگ و میر پیش از بلوغ کل روی گیاهان مذکور به ترتیب برابر با 22/59، 25/77، 12/34 و 25/25 درصد و میانگین نسبت جنسی روی چهار گونه فوق به ترتیب برابر با 53/32، 59/45، 51/69 و 52/41 درصد ماده بود. میانگین طول عمر سفیدبالک¬های بالغ ماده به ترتیب برابر با 4/51، 3/40، 4/23 و 3/64 روز بر روی گیاهان مذکور بود. میانگین تخم کل به-ترتیب برابر با 30/67، 25/53، 31/40 و 38/47 عدد روی گیاهان فوق¬الذکر بود. میزان rm روی گونه¬های فوق به ترتیب 0/106، 0/093، 0/106 و 0/118 تعیین شد. با توجه به ویژگی¬های زیستی و پارامترهای جدول زندگی، لیمو حساس¬ترین میزبان گیاهی برای رشد و تولید مثل سفیدبالک یاس بود. میانگین طول دوره رشد پیش از بلوغ سفیدبالک یاس ماده روی ارقام سیاورز، والنسیا و مارس به ترتیب برابر با 31/38، 28/43 و 29/20روز بود. این سفیدبالک بر روی رقم واشنگتن فقط تا پوره سن سوم زنده ماند. میانگین مرگ و میر پیش از بلوغ کل روی سه رقم فوق‌الذکر به ترتیب 25/77، 32/00 و 32/00 درصد و میانگین نسبت جنسی (درصد ماده) روی سه رقم مذکور به ترتیب 59/45، 55/05 و 51/76 درصد بود. میانگین طول عمر سفیدبالک‌های بالغ ماده روی رقم‌های فوق به ترتیب 3/40، 5/15 و 4/60 روز بود. میانگین تخم کل روی سه رقم فوق به ترتیب 25/53، 40/00 و 33/66 تخم بود. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm)، روی سه رقم مذکور به ترتیب 0/092، 0/101 و 0/092 تعیین گردید. با توجه به نتایج حاصله حساس‌ترین رقم برای رشد و تولید مثل سفیدبالک یاس رقم والنسیا بود. میانگین طول دوره رشد پیش از بلوغ سفیدبالک یاس ماده روی پرتقال (رقم سیاورز) در دماهای 20، 25، 27، 30 و 32 درجه سانتی¬گراد به ترتیب برابر با 53/22، 42/80، 31/38، 28/89 و 26/70روز بود. میانگین مرگ و میر پیش از بلوغ کل در دماهای مذکور به ترتیب 41/77، 36/98، 25/77، 16/07 و 24/00 درصد و میانگین نسبت جنسی (درصد ماده) در دماهای فوق‌الذکر به ترتیب 52/32، 56/38، 59/45، 60/10 و 59/87 درصد بود. میانگین طول عمر سفیدبالک‌های بالغ ماده در دماهای فوق به ترتیب 12/41، 7/35، 3/40، 2/64 و 2/12 روز بود. میانگین تخم کل در پنج دمای ذکر شده به ترتیب 18/24، 22/19، 25/53، 38/28 و 29/93 تخم بود. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm)، در پنج دمای مذکور به ترتیب 0/059، 0/078، 0/092، 0/118 و 0/103 تعیین گردید. با توجه به نتایج حاصله مناسب‌ترین دما برای رشد و تولید مثل سفیدبالک یاس دمای 30 درجه سانتی¬گراد بود.