"اصول مدیریت اضطراری ناشی از پاندومی کرونا" به قلم دکتر محمدی ده‌چشمه

دکتر مصطفی محمدی ده چشمه عضو هیات علمی و هسته بررسی محیطی و بوم شناختی ستاد مقابله با بیماری کرونا دانشگاه شهید چمران اهواز در یادداشتی تاکید کرد که در کنار ضرورت وضع و اعمال مقررات کارشناسی شده منطبق با بحران، مشارکت شهروندی ابزار موثری در کنترل و عبور از مخاطرات بزرگ مقیاس است.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید چمران اهواز، در این یادداشت آمده است:

کرونا را از آن جهت می توان بحرانی و کم سابقه تلقی نمود که تمامی مرزهای جغرافیایی را در نوردیده و به گفته سازمان بهداشت جهانی دیگر تنها یک اپیدمی منطقه ای محسوب نمی شود. به این معنا که برای نخستین بار یک ویروس از خانواده کرونا، پاندومی جهانی ایجاد نموده است.  فراوانی ناقلین، پیش بینی ناپذیری، سرعت بالای شیوع، علت نامعلوم پیدایش، عدم کشف درمان قطعی و آثار و پیامدهای اقتصادی- اجتماعی، سیاسی و محیطی، همگی از شاخصه هایی می باشند که این ویروس را به یک بحران جهانی بدل نموده اند.

با این وجود تمامی متخصصین معتقدند تنهاترین راه، ممکن ترین راه، موثر ترین راه و البته ساده ترین راه برای کنترل این ویروس و تسهیل و تسریع مدیریت این بحران در شرایط حاضر، قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا است. بر این اساس به منظور مدیریت گروه های جمعیتی و تجمع های انبوه در فضاهای شهری، تدوین مقررات اضطراری و جدیت در اجرای آن اجتناب ناپذیر است.

در این راستا اصول دهگانه مدیریت شرایط اضطراری ناشی از پاندومی کرونا ویروس به صورت زیر قابل بیان می باشند:

1. خدمات مورد نیاز در سکونتگاه های شهری و روستایی  با توجه به ماهیت، حساسیت، عملکرد آنها در حین بحران، میزان تولید سفر و نیاز شهروندان به آنها(روزانه- هفتگی)، به کاربری های خیلی حساس، حساس و مهم دسته بندی شوند. لازم است برای هرکدام از این رده های فعالیتی ضوابطی ویژه تدوین گردد. در این بخش تاکید شود که فعالیت کاربری های غیر ضروری که در هیچ یک از سه رده تعیین شده فوق قرار نمی گیرند، ممنوع شود.
2.  ضروری است در یک بازه زمانی تعریف شده مدیریت رفتار و ازدحام در فضاهای شهری و روستایی کنترل و مقررات اضطراری با قطعیت بر آن اعمال گردد. در این باره حذف مراسم آئینی پایان سال، مراسم چهارشنبه سوری، غبارروبی آرامستان ها، دید و بازدید ایام عید نوروز، سیزده بدر، نمایشگاه های بهاره و ...ضروری است.
3. مدیریت زنجیره تأمین کالاها و اقلام ضروری مورد نیاز از تولید تا توزیع با سناریوی بلند مدت برای کالا های مورد نیاز تخصصی حین بحران مانند الکل، ماسک، ژل های بهداشتی و دستکش و البته با سناریوی بد بینانة طولانی تر شدن بحران، برای سایر اقلام مورد نیاز بهداشتی- درمانی و حتی خوراکی، مبحث راهبردی مدیریت حین  این بحران محسوب می شود. این بعد از آنجا که بر اساس سوابق موجود همواره پاشنه آشیل مدیریت بحران در کشور محسوب می شود و از طرفی طول زمان بحران موجود بر شدت ناکارآمدی آن افزوده است؛ مهم ترین و حساس ترین اقدام مدیریتی برای کاهش آثار و پیامدهای بحران موجود است. مدیریت زنجیره تامین با پاسخگویی به نیاز شهروندان، به افزایش امنیت روانی در جامعه کمک می کند و از بروز شایعات و التهاب اجتماعی جلوگیری می کند. به نوعی زنجیره تامین همزمان می تواند عامل بحران زدایی و یا بحران زایی شود!
4. در حوزه حمل و نقل شهری، معاونت حمل و نقل و ترافیک و امور پایانه ها و ترمینال های شهری ضروری است سازماندهی نوینی با توجه به شرایط بحرانی انجام دهند و در مناطق و کانون های شهری با تولید سفر بالا (مانند مراکز و هسته های خدماتی شهرها)، تمهیداتی برای جلوگیری از ازدحام و تسهیل تردد شهروندان ارائه دهند. در این باره استفاده از تجارب سایر کشورهای درگیر با چالش کرونا مانند چین و ایتالیا که عموماً محورهای پر تردد و پر ترافیک خود را مسدود نمودند، قابل توجه است.
5. اعمال مقررات اضطراری و محدودیت استفاده در سایر کاربری های خدمات عمومی با ماهیت تجمع انبوه جمعیتی مانند پارک، سینما، هتل و مراکز خرید ضروری است.
6. رصد و پایش سلامتی افراد در ترمینال ها، فرودگاه ها، ایستگاه های راه آهن و حتی جاده های بین شهری علاوه بر جلوگیری از انتقال ویروس از افراد احتمالی مبتلا، خود عاملی بازدارنده و کاهش دهنده سفرهای غیر ضروری می باشند.
7. ریز پهنه بندی شهرها بر اساس شاخص های انتقال ریسک تعریف شده از سوی متخصصین در قالب نقشه قابل فهم برای عموم شهروندان و اعلام رسمی آن از سوی مراجع مسوول جهت آگاهی بخشی و اجتناب از تردد غیر ضروری به این لکه های شهری پر ریسک، مهم است. در این باره ارائه تحلیل های ژئو-اپیدمیک(همه گیر شناسی جغرافیایی) از افراد مبتلا، برای شناسایی و کنترل منشأ احتمالی انتشار ویروس، ضروری است. 
8. مدیریت پسماندهای آلوده در فضاهای شهری شامل پسماندهای خانگی، صنعتی و بیمارستانی که احتمالاً پتانسیل افزایش انتشار ویروس را دارا می باشند، ضروری است.  در این باره بهتر است تجدید نظری پیرامون زمان جمع آوری، محل انتقال، شیوه انتقال، پایش مستمر سلامتی پرسنل و ... انجام شود.
9. محدودیت فعالیت فروشندگان دوره گرد، اغذیه فروشی های سیار و زباله گردها مساله بسیار مهم و جدی می باشد که باید در کوتاه ترین زمان ممکن ساماندهی شود.
10. با توجه به سرعت بالای انتشار ویروس کرونا، ارائه مقرارات اضطراری برای خدمات عمومی حساس با بیشترین تولید سفر روزانه مانند نانوایی ها، سوپرمارکت ها، پمپ بنزین ها و رستوران ها از اصول اولیه مواجه با این پاندومی می باشد.

در نهایت باید گفت، در کنار ضرورت وضع و اعمال مقررات کارشناسی شده منطبق با بحران، مشارکت شهروندی ابزار موثری در کنترل و عبور از مخاطرات بزرگ مقیاس است. گاهی مشارکت در امداد رسانی، گاهی مشارکت در کمک های مالی و غیرمالی و امروز مشارکت همگانی در مواجه با ویروس کرونا به معنای پذیرش و درک شرایط بحرانی موجود و  ماندن در خانه، حذف تردد غیر ضروری و حذف سفرهای بین شهری است.