بیش از ۹۰ درصد جامعه و صنایع کشور آمادگی لازم برای مقابله با مخاطرات را ندارند - دانشگاه شهید چمران اهواز
03 11 2021 07:56
کد خبر : 1673798
تعداد بازدید : 665
دکتر سید امین منصوری عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در یادداشتی به مناسبت هفته‌ی پدافند غیرعامل بر این نکته تاکید کرد که بر اساس تحقیقات انجام‌شده، بیش از 90 درصد آحاد جامعه و انبوه زیادی از صنایع آمادگی مقابله با مخاطرات را ندارند و آموزش لازم در جامعه در این زمینه ارائه نشده است.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید چمران اهواز در این یادداشت آمده است:
شناخت مخاطرات در حوزه اقتصادی، اجتماعی، جغرافیایی، سیاسی، فناوری و زیست‌محیطی برای هر کشوری ضرورت دارد؛ پدافند غیرعامل شامل مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‌ای است که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن تعریف می‌شود. لذا عمده‌ترین هدف پدافند غیرعامل، ایمن‌سازی و کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌های مورد نیاز مردم است.
یکی از مفاهیم مهم اقتصادی که امروزه جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است و در سیاست گذاری مغفول مانده است، مفهوم تاب‌آوری اقتصادی است. این غفلت زمانی بیشتر می‌شود که متغیرهای اقتصادی در وضعیت اصطلاحاً «مطلوب» ارزیابی می‌شوند. به عنوان مثال نرخ رشد چهار درصدی مطلوب ارزیابی می‌شود؛ یا نرخ بیکاری پنج درصدی برای اقتصاد مطلوب است و یا تورم چهار درصد به پایین مطلوب است؛ این درحالی است که نگاه تاب‌آوری به مقوله‌های اقتصادی متفاوت است.
تاب‌آوری به طور کلی ظرفیت تحمل مخاطرات بیشتر، بازگشت سریع پس از مخاطرات، کاهش تخریب در اثر مقدار معینی از مخاطرات تعریف می‌شود. بر اساس این نگرش زمانی یک سیستم تاب‌آور است که بتواند شوک‌های موقت یا دائم را جذب کرده و خود را با شرایط به‌سرعت در حال تغییر وفق دهد، بدون اینکه ثبات خود را از دست بدهد. بنابراین می‌توان تاب‌آوری اقتصادی را، قابلیت و توانایی اقتصاد در برابر یک شوک برون‌زا دانست، به‌گونه‌ای که از حالت تعادل قبلی خارج نشود و یا نسبت به تعادل قبلی حداقل نوسان را داشته باشد.
این قابلیت می‌تواند دربرگیرنده اجتناب از شوک (مثلاً عدم وابستگی اقتصاد منطقه‌ای به صنعتی که شوک تقاضای منفی را تجربه می‌کند) یا تاب‌آوری به شوک با کم‌ترین تأثیر نامطلوب (مثلاً داشتن اقتصادی که به‌اندازه کافی دارای تنوع است به‌طوری‌که شوک، دارای اثر اندکی بر اقتصاد کلان است) باشد.
اگرچه ممکن است متغیرهای اقتصادی مطلوب ارزیابی شوند، شاخص‌های تاب‌آوری ممکن است وضعیت قرمز را برای متغیر نشان دهد. در واقع شاخص تاب‌آوری به این پرسش پاسخ می‌دهد که «آیا متغیر همچنان قابل کنترل است یا از کنترل خارج شده است»؛ و لذا ممکن است بیانگر ویژگی‌های خود متغیر نباشد.
به عبارتی ممکن است متغیری در وضعیت مناسبی قرار نداشته باشد ولی از منظر شاخص تاب‌آوری خوب باشد و برعکس؛ همچنین این شاخص به افزایش‌های ناگهانی همان واکنش را نشان می‌دهد که کاهش‌های ناگهانی ایجاد می‌کند. لذا بی‌تابی در شاخص ممکن است به وضعیت‌های ناگهانی افزایشی و وضعیت‌های ناگهانی کاهشی رخ دهد.
لذا لزوماً بهبود فراوان در وضعیت شاخص، از منظر تاب‌آوری ایده‌آل محسوب نمی‌شود. به عنوان مثال افزایش تقاضا برای کالاهای داخلی از منظر خود شاخص یک اتفاق مثبت است، ولی از منظر تاب‌آوری ممکن است مطلوب نباشد. یا کاهش یک‌باره نرخ ارز ممکن است اتفاقی مطلوب باشد ولی سیستم را دچار بی تابی بکند.
بررسی شاخص‌های تاب‌آوری نشان می‌دهد که از جنبه‌های مختلفی می‌توان به تقسیم‌بندی آن‌ها پرداخت؛ نخست آنکه ابعاد تاب‌آوری بسیار متنوع هستند، بنابراین، تنها با یک متغیر نمی‌توان تمامی این جنبه‌ها را اندازه‌گیری کرد. مفهوم تاب‌آوری وقتی پیچیده‌تر می‌شود که جنبه‌های کیفی اما مهم و غیرقابل‌اجتنابی پدیدار می‌شوند که برای سنجش آن‌ها نیاز به روش‌های خاصی وجود دارد. برای مثال وقتی کشوری در معرض تغییرات آب و هوایی یا فساد اداری، یا تحولات اجتماعی است، تدوین‌کننده شاخص اقتصادی ناچار است در بررسی خود به ابعاد اجتماعی و زیست‌محیطی نیز در کنار مسائل مختلف اقتصادی بازار کار، انرژی و سرمایه‌گذاری توجه نماید؛ بنابراین، بیشتر شاخص‌ها ابعاد مختلف را با یکدیگر ترکیب کرده و به معرفی و اندازه‌گیری شاخص تاب‌آوری پرداخته‌اند.
دومین نکته در مورد اندازه‌گیری تاب‌آوری، تنوع شاخص‌ها است؛ این واقعیت از تنوع تعاریف و برداشت‌ها و نیز در دسترس بودن آمار و اطلاعات و همچنین ابعاد حوزه‌ای که برای آن تاب‌آوری تعریف شده است، نشئت می‌گیرد.
از جمله شاخص‌های که به تاب‌آوری اقتصادی کمک می‌کنند می‌توان به پایداری اقتصاد کلان، شفافیت در سیاست‌گذاری، قدرت خارجی، ذخایر طلا و ارز، شوک نفت، کنترل فساد، کارایی بازار خرد، تنوع صادراتی، حکمرانی خوب، توسعه‌ی اجتماعی، توزیع عادلانه درآمد و مسائل زیست‌محیطی اشاره کرد؛ لذا آنچه مشخص است دفاع غیرعامل اقتصادی ارتباط تنگاتنگی با مفهوم تاب آوری اقتصادی دارد.
بر اساس تحقیقات انجام‌شده، بیش از 90 درصد آحاد جامعه و انبوه زیادی از صنایع آمادگی مقابله با مخاطرات را ندارند و آموزش لازم در جامعه در این زمینه ارائه نشده است؛ بنابراین، شناسایی و رفع این نیازمندی‌ها می‌تواند گام بلندی در کاهش بی‌ثباتی‌های اجتماعی و اقتصادی باشد.
این نیازمندی‌ها می‌توانند از طریق ارتقای و بهبود تکنولوژی، عدم وابستگی به نهاده‌های خارجی، آموزش‌های امدادی و خود مراقبتی، محرومیت‌زدایی و توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر، عدم وابستگی به نفت و نهاده‌های صادراتی، خدمات متقابل بهداشتی و درمانی، بهبود توزیع درآمد، تعادل اقتصادی و اجتماعی، کاهش فقر و حاشیه نشینی، افزایش اشتغال و سایر عرصه‌های مرتبط باشد.
مسلماً بهبود شرایط تاب‌آوری اقتصادی و اجتماعی می‌تواند کشور را از منظر دفاع اقتصادی مصون نگه دارد. امری که در بلندمدت نه تنها منافع اقتصادی را برای کشور به همراه خواهد داشت، بلکه منافع اجتماعی و در نهایت امنیتی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد.
