کرسی آزاداندیشی با موضوع تحلیل عوامل و دلایل اعتراضات آبان‌ماه سال جاری از منظر روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، اقتصادی و انتظامی، ظهر روز دوم دی‌ماه در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد.

به گزارش خبرنگار فرهنگی دانشگاه شهید چمران اهواز، در این میزگرد دکتر یدا... زرگر عضو هیئت علمی گروه روان‌شناسی، دکتر عبدالرضا نواح عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی، دکتر مرتضی افقه عضو هیئت علمی گروه اقتصاد از دانشگاه شهید چمران اهواز و سرهنگ حکیم عبداللهی رییس مرکز تحقیقات و معاون فرماندهی نیروی انتظامی استان خوزستان به بررسی ابعاد روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، اقتصادی و انتظامی اعتراضات آبان‌ماه در کشور پرداختند.

در ابتدای این نشست، دکتر عبدالرضا نواح با اشاره به تفاوت انقلاب ایران با سایر انقلاب‌ها، اظهار داشت: بسیاری از خواست‌ها و ارزش‌های مردم که زمینه‌ساز بروز انقلاب اسلامی شد، امروز محقق نشده و در نتیجه موجبات خشم و نارضایتی مردم را فراهم کرده، شعارهای امروز تغییر یافته و آرمان‌های قبل و بعد از انقلاب با یکدیگر تفاوت یافته است.

وی یکی از مشکلات فعلی کشور ایران را «خالی بودن جای نمایندگان منتقد در مجلس» دانست و افزود: همچنین «مشروعیت حاکمیت» و نیز «عملکرد سلیقه‌ای شورای نگهبان»، به عنوان دیگر مشکلات فعلی مردم است که همه اینها بسترساز بروز خشونت و اعتراض می‌شود.

عضو هیئت علمی رشته علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران، در توضیح دلایل شیوع خشونت در جامعه تصریح کرد: مهم‌ترین دلیل گسترش رفتارها و کنش‌های خشونت‌آمیز در جامعه امروز ایران از منظر جامعه‌شناختی، تاثیر برنامه‌های تلویزیونی است که در تمام قالب‌ها اعم از فیلم و سریال، اخبار و... ، عمدتاً با رویکرد خشونت‌آمیز تولید و عرضه می‌شوند.

در ادامه این میزگرد، دکتر یداله زرگر عضو هیئت علمی گروه روان‌شناسی دانشگاه با بیان اینکه در توصیف رخدادهای اخیر در واکنش به افزایش قیمت بنزین، از عبارات مختلفی مانند اعتراض، اغتشاش، تجمّع و... استفاده شد، اظهار کرد: همچنان که در بیان این رخداد الفاظ متعددی به کار گرفته شد، طیفی از حالات مختلف روحی و روانی از قبیل مطالباتی، خشونت و مانند آن برای این رخداد باید قائل شد.

وی تحلیل روان‌شناختی این پدیده را حول محور «دشواری در تنظیم هیجانات» عنوان کرد و گفت: مشکل دشواری در تنظیم هیجانات، به صورت فردی، خانوادگی و اجتماعی می‌تواند نمود داشته باشد که در همه حالات، خشونت و پرخاشگری از پیامدهای آن است.

یداله زرگر، عوامل ایجاد دشواری در تنظیم هیجانات را «فردی و درونی» و «شرایط نامناسب و ناکافی محیط برای رفع هیجان» عنوان کرد و گفت: وقتی هیجانات منفیِ فردی یا جمعی، تخلیه نشود و به دنبال آن کسب انرژی مثبت صورت نگیرد، منجر به بروز رفتارهای عصبی و خشونت‌آمیز خواهد شد که در گستره‌ی جمعی، اغتشاشات و اعتراضات مردمی را در پی دارد و هرچه این دشواری در تنظیم هیجانات بیشتر شود، اعتراضات از شکل نرم و شعار به صورت بروز خشونت نمود خواهد داشت.

وی از کم‌اعتمادی مردم به مسئولان، تضعیف هویت ملی، تغییر سنت‌ها، تضعیف اعتقادات مذهبی و ارزش‌های اخلاقی به عنوان دیگر عوامل بروز خشونت در جامعه یاد کرد.

در این کرسی آزاداندیشی، دکتر مرتضی افقه، دانشیار رشته اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز، به تحلیل و تبیین دلایل اعتراض‌های اخیر مردمی از منظر اقتصادی پرداخت و گفت: وقتی از مشکلات گوناگون سخن به میان می‌آید، می‌بینیم که مشکلات عمدتاً نمود اقتصادی دارند ولی ریشه‌های آنها متفاوت است. از این رو، اعتراضات اخیر مردم در پی افزایش قیمت بنزین نیز نمود اقتصادی داشت اما ریشه‌ها و دلایل متعددی می‌توان برای آن قائل شد.

وی با توضیح اینکه بودجه ایران از سه منبع اصلی تأمین می‌شود، اظهار داشت: فروش نفت، اخذ مالیات و سایر منابع، سه منبع اصلی برای گردش و حیات اقتصاد ایران است که از این میان، همیشه اقتصاد ما وابسته به فروش دو و نیم میلیون بشکه نفت بوده است که در شرایط تحریم های فعلی که این فروش به صفر نزدیک شده، اقتصاد کشور به شدت آسیب‌پذیر شده است.

افقه به موضوع گرانی بنزین اشاره کرد و گفت: مصوبه افزایش قیمت بنزین در راستای جبران بخشی از این  رکود اقتصادی انجام شده که البته راهکار و جایگزین مناسبی نخواهد بود.

وی افزود: در حال حاضر 50 درصد از صادرات ایران را صادرات کالاهای غیرنفتی به خود اختصاص می‌دهد ولی به دلیل اینکه این اقلام نیز به صورت خام صادر می شوند، آسیب پذیرند و عملاً کمک چندانی به چرخه اقتصاد نمی کند.

دکتر مرتضی افقه در بیان دلایل نرسیدن نظام به اهداف اقتصادی، اظهار کرد: نظام ارزشی حاکم بر تصمیمات، ضد توسعه و ضد تولید است و همیشه یک کالای تولیدی، گران‌تر از مشابه وارداتی آن تمام می‌شود که با این رویه هیچ‌گاه به اهداف اقتصادی نخواهیم رسید.  

وی ادامه داد: در کشور اسلامی ایران از تمام ظرفیت‌های دینی استفاده کاربردی نمی‌شود و تنها بخشی از دین که جنبه فقاهتی دارد به کار گرفته شده که به توسعه کافی کشور منجر نمی‌شود.

مرتضی افقه تاکید کرد: تکیه بیش از اندازه کشور ایران به فروش نفت و فرآورده‌های نفتی و نیز تکیه به اصول فقاهتی و دوری از اصول مدیریتی، دو عامل اصلی در رکود اقتصاد این کشور و بروز نارضایتی‌های عمومی مردم است.

سرهنگ حکیم عبداللهی رییس مرکز تحقیقات ناجای استان خوزستان نیز در این نشست با بیان اینکه پلیس هیچ‌گاه خود را جدا از مردم نمی داند و همواره در صدد تقویت ارتباط خود با مردم است، تصریح کرد: تأمین امنیت مردم در صدر وظایف پلیس است و تحقق این وظیفه، جز با پشتوانه مردم امکان‌پذیر نیست.

وی با مرور مسأله خروج امریکا از برجام و اِعمال تحریم‌های پی در پی، گفت: با فشارهای همه‌جانبه اقتصادی به مردم و به دنبال افزایش قیمت بنزین، موج اعتراضات مردم در کشور شدت گرفت که در این میان، برخی استان‌ها مانند خوزستان به دلیل بستر قومی، فرهنگی و مذهبی، شاهد اعتراضات و تنش‌های طولانی‌تر و همراه با خسارت بودند.

معاون فرماندهی نیروی انتظامی خوزستان نقش عناصر بیگانه در شکل‌گیری اعتراضات اخیر خصوصاٌ در خوزستان را پررنگ دانست و گفت: در پی تحقیقات و گزارش‌های واصله به ناجا، افراد متصل به عوامل آشوبگر در خارج از کشور، در ایجاد اغتشاشات دخیل بوده اند.

وی بر شدت و تمرکز بیشتر اعتراضات در طبقات متوسط و ضعیف جامعه تاکید کرد و گفت: نارضایتی اقتصادی در بین اقشار متوسط به پایین جامعه، بیشتر بوده، از این رو موج اعتراض و اغتشاش در این مناطق شدت و خسارت بیشتری داشته است.

بنا بر این گزارش، در پایان کرسی آزاداندیشی با موضوع تحلیل عوامل و دلایل اعتراضات اخیر، حاضران به طرح پرسش‌هایی پرداختند و سخنرانان هر یک در حوزه تخصصی خود به سوالات پاسخ گفتند.

دلیل فاصله بسیار زیاد طبقات کارگری با جامعه، تفاوت اعتراض و اغتشاش، محل معین برای بیان اعتراضات مدنی، ویژگی و تفاوت اعتراضات اخیر در خوزستان نسبت به سایر استان‌ها، اولویت آزادی یا امنیت و... مهم‌ترین پرسش‌های شرکت‌کنندگان در این میزگرد بود.

گفتنی است، میزگرد «تحلیل عوامل و دلایل اعتراضات آبان‌ماه سال جاری» به کوشش مدیریت برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی و با همکاری معاونت پژوهشی دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه، در تالار خلیج فارس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه برگزار شد.