انجمن علمی دانشجویی «زبان و ادبیات فارسی» معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید چمران با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان، نشست علمی معرفی و نقد کتاب «درآمدی بر فولکلور ایران» نوشته دکتر محمد جعفری، پژوهشگر حوزه فرهنگ عامه را امروز یازدهم آبان ماه در تالار قیصر امین پور دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه برگزار کرد.

به گزارش خبرنگار معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه، در این نشست که با حضور دکتر منوچهر جوکار، دکتر قدرت قاسمی پور، دکتر عباس امام و دکتر مختار ابراهیمی از اساتید صاحب نظر دانشکده ادبیات دانشگاه شهید چمران اهواز و مولف کتاب همراه بود، به نقد و معرفی کتاب درآمدی بر فولکلور ایران پرداخته شد.

 در ابتدای این نشست، دکتر جوکار مدیر فرهنگی که اداره جلسه را نیز بر عهده داشت و عضو هیات علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شهید چمران درخصوص کتاب مورد نقد گفت: این اثر که به تازگی وارد بازار کتاب شده، نخستین کتابی است که در حوزه ادبیات شفاهی به این سبک و سیاق به چاپ رسیده و در نوع خود بی سابقه است.

وی افزود: این کتاب جزو آثاری است که به شیوه آکادمیک تالیف شده و پژوهش محور است؛ لذا قابلیت تدریس در دانشگاه ها به عنوان یک واحد درسی را دارد.

دکتر جوکار در خصوص ویژگی های شاخص این کتاب عنوان کرد: از ویژگی های منحصر به فرد این اثر، مطالعه نگارنده آن در زمینه ادبیات مردم سایر ملل خصوصا کشورهای فارسی زبان مانند افغانستان و تاجیکستان است. همچنین از دیگر محاسن این کتاب، استفاده از همه منابع ادبیات عامه اعم از منابع ایرانی و اروپایی است و خواننده با مطالعه کتاب خواهد دید که مولف از 597 منبع و مرجع مهم در تالیف خود بهره جسته و به نوعی پیشینه ادبیات عامه جهان را در قلمرو زبان فارسی از زمان های بسیار دور تاکنون در خود گنجانده است.

در ادامه این نشست، دکتر محمد جعفری نویسنده کتاب درآمدی بر فولکلور ایران، در ابتدای سخنان خود به بیان کوتاهی در خصوص واژه فولکلور پرداخت و گفت: ترجمه دقیق این واژه در حقیقت در هیچ زبانی تاکنون میسر نشده و هیچ کدام از واژگان معادلی که برای آن برگزیده شده دربرگیرنده معنای کامل آن نیست لذا در تمام ملل در کنار واژگانی که خود برای آن برگزیده اند همچنان کلمه فولکلور به معنای جامع آن مورد استفاده قرار می گیرد. البته در ایران از عباراتی مانند فرهنگ مردم، ادبیات عامیانه، دانش عامه، ادبیات شفاهی و... نیز به معنای فولکلور استفاده می شود.

وی افزود: فولکلور چند سالی است که در ایران به عنوان واحد درسی در دانشگاه ها تدریس می شود در حالی که از سالیان دور در دانشگاه های جهان در قالب رشته های مردم شناسی و انسان شناسی در حال آموزش است.

دکتر جعفری در ادامه به بیان ویژگی های کتاب خود پرداخت و گفت: در این کتاب وارد باورها، اسطوره ها و همه جنبه های فولکلور نشده ام بلکه این حوزه ها را به متخصصان امر واگذار می کنم، اما فحوای این کتاب حول محور ادبیات است و در کل به جنبه هایی از فولکلور در آن پرداخته شده که الزاما بعد ادبی داشته باشند.

وی ادامه داد: درآمدی بر فولکلور ایران شامل دو بخش عمده فولکلور رسمی و ادبیات محض است که در همان بخش فولکلور رسمی نیز به آیین هایی مانند عروسی، مرگ، جشن های مختلف و آداب متعدد از زاویه ادبی پرداخته ام؛ لذا جای مباحثی همچون لباس، طب و مانند آن در این کتاب خالی است.

دکتر جعفری در بیان دیگر ویژگی های این کتاب عنوان کرد: ازآنجاکه فولکلور تقویمی در ایران، افغانستان، تاجیکستان و بطور کلی کشورهای فارسی زبان بسیار غنی و پرمحتواست، که نمونه آن آیین نوروز یا شب چله است، در این کتاب تمرکز و توجه ویژه ای به مشترکات آیینی در میان فارسی زبانان شده است.

در ادامه این نشست دکتر عباس امام استاد دانشکده ادبیات دانشگاه شهید چمران در مورد جایگاه فرهنگ عامه یا فولکلور اظهار داشت: همان طور که می دانیم بخش عمده ای از فرهنگ جامعه در فرهنگ شفاهی یا همان فولکلور آن متجلی می شود اما متاسفانه چه در شرق و چه در غرب تا قبل از یک سده ی پیش، توجه چندانی به مقوله فولکلور نشده است.

وی افزود: در ایران اولین گام هایی که برای ثبت و توجه به فولکلور برداشته شده به دوره قاجار بر می گردد که آن هم با تلاش و پیشگامی مستشرقان غربی در راستای ثبت ادبیات شفاهی مردم ایران صورت گرفته است که از شاخص ترین این پیشگامان غربی می توان به ژوکوفسکی، کریستنسن و هانری ماسه اشاره کرد و پس از آن در ایران محمدعلی جمالزاده، صادق هدایت، استاد محجوب و تنی چند از نویسندگان دیگر به این مقوله پرداختند.

دکتر امام تصریح کرد: دکتر جعفری نخستین دکترای تخصصی در حوزه فولکلور بوده و حضور موثر و مستمر ایشان در مجامع معتبر علمی کشور گواه صاحب نظری ایشان در این زمینه است. ضمن اینکه نویسنده این کتاب به دلیل اصالت خوزستانی، در نگارش اثر خود بهره فراوانی از فرهنگ غنی مردم خوزستان جسته است.

دکتر مختار ابراهیمی استاد ادبیات دانشگاه شهید چمران اهواز و منتقد ادبی، در ادامه این نشست به نقد گوشه هایی از کتاب پرداخت و در بیان وِیژگی های یک اثر علمی گفت: یک تالیف علمی باید دارای سه مولفه اساسی باشد؛ اول اینکه فکر مخاطب را به فعالیت ذهنی وادارد و این فکر در تمام بخش های کتاب سریان داشته باشد، دوم اینکه جنبه انتقادی داشته باشد و سوم اینکه از تدوین خوبی برخوردار باشد، که به عقیده من کتاب حاضر، نیازمند تدوین منسجم تر است و البته تاحدودی جای تحقیق میدانی در آن خالیست.

وی افزود: امیدوارم در ویراست های بعدی کتاب، بخش منابع و مراجع آن مورد بازبینی قرار گیرد تا فاخرتر و مستندتر گردد.

همچنین دکتر قدرت قاسمی پور عضو هیات علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شهید چمران اهواز به عنوان دیگر منتقد این نشست به بیان نکات کوتاهی در خصوص کتاب و طرح چند پرسش پرداخت و گفت: این کتاب به شامل و کامل بودن بسیار نزدیک است و خوشبختانه در حال حاضر در دانشگاه شیراز درس ادبیات عامه وجود دارد و جهت بهره برداری دانشجویان، کتاب حاضر کتاب مفیدی است و امیدوارم که بزودی به دانشگاه های اهواز نیز راه یافته و جای خود را به عنوان یک واحد درسی در مقطع کارشناسی ادبیات فارسی بازکند.

وی در خصوص پیوند ادبیات شفاهی و ادبیات رسمی و نیز بخش های احتمالی فراموش شده در تالیف این کتاب، پرسش هایی را مطرح نمود که دکتر جعفری به تبیین این مباحث پرداخت.

در پایان تعدادی از دانشجویان حاضر به بیان پرسش های خود در مورد محتوای کتاب و کاستی های آن پرداختند که دکتر جوکار و دکتر جعفری به سوالات پاسخ گفتند.