با حضور مسئولان کشوری و استانی، پنجمین همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زه‌کشی و سومین کنگره ملی آبیاری و زه‌کشی ایران، امروز دوشنبه 21 اسفندماه در سالن گیت بوستان اهواز برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید چمران اهواز، در این همایش استاندار خوزستان بیان کرد: وسعت اراضی استان شش و چهار دهم میلیون هکتار است و وسعت دشت‌ها چهار و دو دهم هکتار؛ از سوی دیگر جمعیت استان خوزستان چهار میلیون و 800 هزار نفر است که 30درصد از این جمعیت را روستاییان تشکیل می‌دهند.
غلامرضا شریعتی، گفت: سابقه طولانی استان خوزستان در حوزه‌های مختلف امور آب موجب شده از ابتدای کار کارشناسان این استان باهمراهی و گرفتن دانش فنی و تجارب توانسته‌اند در این زمینه پیام‌آور و اولین‌ها در کشور باشند.
وی افزود: حجم گسترده مقوله آب در استان خوزستان موجب شد که مقوله آب با نگاه دقیق و جامع‌تری در استان موردبررسی قرار گیرد و به همین دلیل در مقابل نظریه‌های کارشناسی مرکز، کارشناسان ما نظریه‌های علمی خود را ارائه می‌دهند.
استاندار خوزستان، تصریح کرد: خشک‌سالی و بارش‌های کم سال‌های گذشته موجب شده که برنامه‌ریزی‌های دقیقی داشته باشیم؛ باید خودمان را با شرایط موجود وفق دهیم درحالی‌که نه حوزه کشاورزی و نه سطح زیر کشت استان کاهش یابد.
شریعتی، افزود: باید شرایط را سنجش کرده و خودمان با مطابق با شرایط در الگوی کشت، بهره‌برداری، استفاده بهتر از آب، استفاده از زه آب‌ها و ... را در دستور کار قرار دهیم.
وی گفت: با توجه به اینکه بر اساس برآوردها خشک‌سالی‌ها تا سال 2030 میلادی ادامه دارد می‌طلبد از هیچ تلاش دریغ نورزیم؛ کاهش بارندگی‌ها موجب شده آلاینده‌ها بیشتر خود را نشان دهند و موجب از پایین آمدن کیفیت آب و تأثیر بر محصولات شده است.
استاندار خوزستان با اشاره به مسئله انتقال آب، تصریح کرد: زمانی که در مسئله انتقال آب و جلوگیری از این مسئله تأکید می‌کنیم به‌این‌علت است که اول کیفیت آب پایین‌دست استان باید موردتوجه باشد؛ نمی‌توانیم بدون توجه به کیفیت آب اهواز، خرمشهر و آبادان درباره انتقال آب صحبت کنیم.
*13 سد تنظیمی و انحرافی در دست بهره‌برداری
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان بابیان اینکه در حال حاضر 420هزار هکتار شبکه آبیاری و 13 سد تنظیمی و انحرافی را در دست بهره‌برداری داریم، گفت: تغییر اقلیم و خشک‌سالی، نبود رویکرد مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب، راندمان و بهره‌وری پایین از آب، عدم وجود تشکل‌های آب و عدم تحویل حجمی آب ازجمله چالش‌های پیش رو در بحث آب است .
محمدرضا شمسایی، اظهار کرد: ایران در دنیا از نظر سطح زیر کشت آبی در رتبه پنجم جهان قرار دارد و در بخش کشاورزی کشور 90 درصد محصولات از طریق کشت آبی تولید میشود .
وی افزود: بر اساس استانداردهای بین‌المللی نباید بیش از 40 درصد از منابع تجدیدشونده را استفاده کنیم اما متأسفانه بر اساس آخرین آمارهای وزارت نیرو، حدود 74درصد از منابع کشور در حال استفاده هستند که حدود 90درصد آن در بخش کشاورزی است .
رییس سازمان آب و برق خوزستان بابیان اینکه استان خوزستان یک استان گرم و خشک است، تصریح کرد: در خوزستان به صورت نرمال می‌توانیم در سال، سه بار کشت انجام دهیم. در این زمینه اگر بخواهیم کار دقیقی انجام دهیم حتی امکان سالی 4 بار کشت نیز وجود دارد .
شمسایی بیان کرد: سه حوضه آبریز درجه دو و 55 دشت کشاورزی در خوزستان وجود دارد. در خوزستان 60درصد از اراضی آبرفت و 40درصد دیگر نیز سازندهای سخت هستند .
وی ادامه داد: آب ورودی به حوضه‌های آّبی استان خوزستان در حدود 15سال گذشته سالانه حدود 32میلیارد مترمکعب بود اما با توجه به اینکه سال‌های طولانی است که با خشک‌سالی مواجه هستیم، متوسط درازمدت این عدد به حدود 26میلیارد مترمکعب رسیده است .
رییس سازمان آب و برق خوزستان گفت: 50 درصد مخازن فعلی سدهای کشور در استان خوزستان است و 50 درصد دیگر آن در سایر مناطق کشور است. حجم مخازن آبی استان حدود 23 میلیارد مترمکعب و ظرفیت نیروگاه‌های برق آبی استان حدود 10هزار مترمکعب است .
شمسایی اظهار کرد: از کارهای بسیار خوبی که از گذشته بسیار دور در سرشاخه‌ها و در استان خوزستان صورت گرفته، احداث و ایجاد ایستگاه‌های هواشناسی و هیدرومتری بوده است. در سه چهار سال اخیر حدود 100ایستگاه دیگر به این ایستگاه‌ها اضافه‌شده است. اکنون 324 ایستگاه وجود دارد که یک‌سوم این ایستگاه‌ها جهت کنترل حوضه آبریز در خارج از خوزستان و باقی در استان قرار دارد .
وی ادامه داد: در حال حاضر 420هزار هکتار شبکه آبیاری و 13 سد تنظیمی و انحرافی را در دست بهره‌برداری داریم. همچنین طول کانال‌های اصلی و انتقال در استان 3 هزار و 300کیلومتر و طول زهکش‌های اصلی 2هزار و 900کیلومتر است .
رییس سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به چالش‌های پیش رو در بحث آب در کشور و استان خوزستان تصریح کرد: تغییر اقلیم و خشک‌سالی، نبود رویکرد مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب، راندمان و بهره‌وری پایین از آب، عدم وجود تشکل‌های آب بران و عدم تحویل حجمی آب ازجمله چالش‌های پیش رو در بحث آب است .
شمسایی گفت: عدم وجود سامانه‌های پایش، واقعی نبودن قیمت آب، عدم وجود یک الگوی مناسب باهدف تأمین امنیت غذایی در سطح ملی، ضرورت انجام مطالعات آمایش سرزمین آب محور و همچنین موضوع کمیت و کیفیت زه‌آب‌های تولیدی از دیگر چالش‌های مطرح‌شده در بحث آب است .
*خوزستان از سخت‌ترین محرومیت‌ها رنج می‌برد
امام جمعه موقت اهواز بابیان اینکه در خصوص بحث انتقال آب٬ مهم‌ترین نظرات باید نظرات کارشناسی باشد و نباید بخشی‌نگری داشته باشیم، گفت: امروز نزاعی بین استان‌ها وجود دارد و تعصبات استانی نمی‌گذارد که آنچه که باید٬ به درستی اتفاق بیفتد و این ملاحظات نسبت به مناطق مختلف نمی‌گذارد که نظرات کارشناسان به درستی بیان شود .
آیت‌الله سید ابوالحسن حسن‌زاده، اظهار کرد: خداوند منشأ زندگی را آب قرار داده است و تمدن‌های مهم و چند هزارساله در ایران و دیگر کشورها در کنار آب‌ها شکل‌گرفته‌اند .
وی افزود: امروز نزاعی بین استان‌ها وجود دارد و تعصبات استانی نمی‌گذارد که آنچه که باید٬ به درستی اتفاق بیفتد و این ملاحظات نسبت به مناطق مختلف نمی‌گذارد که نظرات کارشناسان به درستی بیان شود. مهم‌ترین موضوعی که باید موردتوجه قرار بگیرد این است که دست از اسراف برداریم. در قرآن دو واژه اسراف و تبذیر به‌کاررفته است که تبذیر به معنای ریخت‌و‌پاش است .
امام جمعه موقت اهواز بابیان اینکه اسراف در هرزمانی مطابق باهمان زمان است٬ تصریح کرد: در شادگان مسیر برخی روستاها با وجود درختان نخل بسیار زیبا است اما اکنون امکان ندارد که بخواهیم نخیلات را به شکل گذشته آبیاری کنیم؛ زیرا این کار اسراف است .
حسن‌زاده ادامه داد: ما بلافاصله وقتی دچار محدودیت می‌شویم به سراغ راه‌های سلبی می‌رویم؛ به‌طور مثال اکنون کشت برنج به جزء استان‌های شمالی در سایر استان‌ها ممنوع است. این ممکن است به عنوان یک اضطرار تنها چاره باشد اما به هیچ‌وجه نمی‌تواند یک راه‌حل دائمی باشد و باید سراغ راه‌های ایجابی برویم .
وی بابیان اینکه سه محور مباحث فرهنگی٬ مباحث علمی و قانون باید باهم هماهنگ شوند٬ عنوان کرد: دانشمندان ما باید پای کار بیایند و برای بحث پژوهش هزینه کنیم. آن چیزی که در بخش آموزش هزینه میشود بسیار بیشتر از آن چیزی است که در بخش پژوهش هزینه میشود و نتیجه آن این است که ابتکارات و برنامه‌های جدیدی را مشاهده نمی‌کنیم .
امام جمعه موقت اهواز گفت: ما باید یک همه‌جانبه‌نگری را در بحث توسعه و آبیاری داشته باشیم. متأسفانه ما در تمام مسائل یک پیوست سیاسی داریم و دولت‌ها برای اینکه کارنامه موفقی را از خود نشان دهند تعامل صحیحی را در بخش‌های مختلف ایجاد کنند .
حسن‌زاده خاطرنشان کرد: در خصوص بحث انتقال آب٬ مهم‌ترین نظرات باید نظرات کارشناسی باشد و نباید بخشی‌نگری داشته باشیم. استان ما در عین اینکه یک استان غنی و برخوردار است از سخت‌ترین محرومیت‌ها رنج می‌برد. اگر زیرساخت‌ها برای بخش خصوصی فراهم شود٬ می‌توان دید که خوزستان چه ظرفیتی در بخش گردشگری دارد .
*تمام کشور در حوزه‌های آب دچار بحران است
رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در این نشست، اظهار کرد: در این نشست باید منتظر نتایج محسوس و یا منتظر تغییر رویه در مسیر آبیاری و زه‌کشی کشور باشیم، باید از این نشست راهکار آن خارج شود.
دکتر مهدی قمشی، گفت: الآن در یک مقطع تاریخی مهم قرار داریم که نگاهمان به مسئله آب و مصارف باید تغیر کند؛ اگر در جلسات و سمینارهای گذشته توجهی به این موضوعات نمی‌شد الآن برما واجب است وارد این مسئله شده و وظیفه خود را در این بخش انجام دهیم.
وی، افزود: همه ما می‌دانیم که بحران‌های نادیده گرفتن مسائل آب و مصرف بی‌رویه و فشار به منابع آب برای کشور مشکل‌آفرین شده و در خوزستان این مسئله ملموس‌تر است و همه مسئولان به این نتیجه رسیده‌اند که به این حوزه باید توجه بیشتری شود.
رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز، ادامه داد: سرانه آب شیرین قابل استحصال در حوزه‌های کشور حداقل350 و حداکثر یک هزار و 400 مترمکعب است که حد بحرانی یک هزار و 700 مترمکعب است، یعنی اگر این میزان در سال به ازای هر نفر کمتر شود وارد بحران شده‌ایم.
قمشی، اضافه کرد: در حال حاضر سرانه آب شیرین قابل استحصال در کشور یک هزار و 250 مترمکعب در سال است، بنابراین تمامی کشور در حوزه آب در وضعیت بحران به سر می‌برند؛ بر اساس آماری‌های استاندار و بین‌المللی بیش از 40 درصد از آب‌های زیرزمینی نباید مصرف شود درحالی‌که مقدار بهره‌کشی ما از آب‌های کشور بیش از 90درصد است و اولین جایی که لطمه می‌خورد مسائل زیست‌محیطی است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، بیان کرد: تاکنون در کشور بر اساس آورد تاریخی رودخانه‌ها و یا آب‌های زیرزمینی برنامه توسعه را بسته‌ایم و این بزرگ‌ترین اشتباه ما بوده است و نمی‌توانیم با این رویه ادامه دهیم و با این وضعیت تمام کشور باید شرایط استان خوزستان را تجربه کنند.
قمشی، تصریح کرد: اینکه بگوییم آبیاری کرده و کاری به پساب نداشته و یا وظیفه ما تولید در امر کشاورزی این‌ها زمانش گذشته است و تمامی بخش‌های مصرف باید احساس وظیفه کنند تا از این بحران نجات یابیم.
وی، گفت: به هیچ‌وجه توسعه شبکه‌های آبیاری نباید به معنی تحمیل فشار به منابع آب تلقی شود و باید در بخش بالا بردن راندمان‌ها، بهتر کردن سیستم آبیاری، زه‌کشی و ... تغیر رویه دهیم.
رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز، اظهار کرد: باید از زه آب‌ها استفاده کرد و بهره‌وری آب را افزایش دهیم؛ با تغیر این رویکردها باید آب را به بسترهای طبیعی خود برگردانیم. بیش از 135 میلیارد مترمکعب از آب‌های استاتیک استفاده‌شده و 200 هزار حلقه چاه غیرمجاز نتیجه‌اش فرونشست‌ها و مشکلات دیگر میشود.
گفتنی است این همایش از سوی دانشگاه شهید چمران اهواز، سازمان آب و برق خوزستان و انجمن آبیاری و زه کشی ایران، برگزار شد.